NSA przeciwko aktywistom LGBT: w dowodzie osobistym dziecka nie wolno wpisywać „dwóch matek”

Adobe Stock

· Naczelny Sąd Administracyjny ogłosił wyrok, w którym utrzymał w mocy wyrok sądu pierwszej instancji z 2020 r., odmawiając umieszczenia w dowodzie osobistym dziecka „dwóch matek”, zamiast prawdziwych, biologicznych rodziców.

· Aktywiści LGBT prowadzą sprawę „dwóch matek” już od 8 lat – początkowo usiłowali wymusić na Urzędzie Stanu Cywilnego wpisanie dwóch kobiet do aktu urodzenia, co jednak zablokował w 2016 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, a następnie w 2020 r. Naczelny Sąd Administracyjny.

· Instytut Ordo Iuris przyłączył się do postępowania, udostępniając NSA swoją opinię, po której sąd już w 2019 r. wydał wiążącą uchwałę w tym zakresie, stwierdzając niedopuszczalność wpisywania w polskim akcie urodzenia dziecka dwóch osób tej samej płci jako rzekomych „rodziców”.

· Wcześniej, w 2022 r., zapadł analogiczny wyrok NSA, odmawiający wpisania do polskiego aktu stanu cywilnego „dwóch ojców”.

„Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego wydany wbrew ideologii aktywistów LGBT przypomina, że jedną z podstawowych zasad polskiego porządku prawnego jest zasada naturalnego pochodzenia dziecka, które zawsze ma tylko jedną matkę - kobietę - i tylko jednego ojca - mężczyznę” – wskazuje adw. Nikodem Bernaciak, starszy analityk w Centrum Badań i Analiz Instytutu Ordo Iuris.

W środę 28 lutego 2024 r. Naczelny Sąd Administracyjny ogłosił wyrok (sygn. akt II OSK 1303/21), w którym oddalił skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 20 listopada 2020 r. (sygn. akt IV SA/Wa 1618/20), utrzymując zaskarżony wyrok w mocy. WSA orzekł wtedy, że „w polskim porządku prawnym nie jest w ogóle możliwe uznanie za rodzica osoby tej samej płci co rodzic biologiczny”, a „okoliczność ta nie pozbawia małoletniego prawa do uzyskania numeru PESEL oraz dowodu osobistego”, gdyż „w takim przypadku rubryka, w której winien być wpisany ojciec małoletniego skarżącego, powinna zostać niewypełniona. W ten sposób, z jednej strony, chronione są prawa małoletniego skarżącego do otrzymania numeru PESEL oraz polskiego dokumentu tożsamości, a z drugiej strony, nie dochodzi do naruszania podstawowych zasad polskiego porządku prawnego. W ramach tych zasad przyjmuje się, że rodzicielstwo obejmuje macierzyństwo i ojcostwo, a nie dwa macierzyństwa lub dwa ojcostwa”.

WSA podkreślił także, że „umiejscowienie w art. 18 Konstytucji RP rodzicielstwa po pojęciach małżeństwa, rodziny i macierzyństwa wskazuje na ścisły ich związek. Podobnie jak miało to miejsce w odniesieniu do innych pojęć, o których mowa w powołanym przepisie Konstytucji RP, uzasadnione jest odwołanie się do znaczenia, jakie pojęcie to ma w języku ogólnym. Oznacza ono fakt biologiczny – pochodzenie dziecka od rodziców oraz oparty na tym fakcie łączący te osoby stosunek prawny. Taki stosunek prawny występuje w dwóch postaciach – jako macierzyństwo i jako ojcostwo”. Sąd orzekł zatem, że „na gruncie art. 18 Konstytucji RP rodzicielstwo to stosunek prawny występuje w dwóch postaciach – jako macierzyństwo i jako ojcostwo. Wykluczone jest zatem w polskim porządku prawnym uznanie – w aspekcie praw stanu cywilnego – rodzicielstwa osób tej samej płci”. Aktywiści LGBT, którzy uczestniczyli w postępowaniu, stwierdzając, że „NSA uznał, że wyrok i uzasadnienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie są poprawne, interesy dziecka nie są zagrożone i nie doznaje ono dyskryminacji, a miejsce imienia ojca w rejestrze PESEL ma pozostać niewypełnione”.

Sprawa „dwóch matek” trwa już od marca 2016 roku, kiedy to w Wielkiej Brytanii urodzony został Victor, za którego „rodziców” chciałyby być uznawane dwie kobiety – Sylwia i Małgorzata – tworzące związek homoseksualny. W kwietniu kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Piasecznie odmówił dokonania transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia, powołując się na normę wynikającą z przepisu art. 107 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. 2023 poz. 1378, z późn. zm.), zgodnie z którym „Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia dokonania transkrypcji, jeżeli transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej”. W maju decyzja została utrzymana w mocy przez wojewodę mazowieckiego, a wyrokiem z dnia 20 października 2016 r. (sygn. akt IV SA/Wa 1784/16) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę na decyzję wojewody. Wyrok został następnie zaskarżony do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W maju 2019 r. Instytut Ordo Iuris opublikował opinię prawną w sprawie niedopuszczalności dokonania transkrypcji zagranicznego aktu stanu cywilnego potwierdzającego dokonanie czynności sprzecznej z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Ponownie została ona opublikowana w lipcu 2019 r. w ramach projektu „Jak zatrzymać obchodzenie prawa rodzinnego przez ruch LGBT”. W październiku 2019 r. trafiła również do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w wydanej w składzie siedmiu sędziów uchwale z 2 grudnia 2019 r. (sygn. akt II OPS 1/19) podzielił stanowisko Ordo Iuris, stwierdzając, że „Prawo polskie nie zna instytucji «rodziców jednopłciowych» i nie przyznaje związkom partnerskim praw rodzicielskich. Naczelny Sąd Administracyjny uznając sprzeczność z podstawowymi zasadami polskiego prawa rodzinnego, transkrypcję aktu urodzenia, w którym jako rodzice wpisane zostały osoby tej samej płci, ma na uwadze skutki, jakie zaistniałyby w polskim porządku prawnym w wyniku jej dokonania. Zagrożona byłaby spójność polskiego systemu prawa, w którym funkcjonowałyby polskie akty urodzenia zawierające dane, których nie można byłoby umieścić w akcie rejestrującym urodzenie dziecka w Polsce”.

W ślad za uchwałą, Naczelny Sąd Administracyjny wydał także wyrok z 11 lutego 2020 r. (sygn. akt II OSK 1330/17), w którym orzekł, że „uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego jest w danej sprawie wiążąca”, a „z orzecznictwa ETPC nie wynika generalny obowiązek transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia dzieci, których jedno z rodziców pozostaje w jednopłciowym związku partnerskim”. Sąd podkreślił, że „to nie sama odmowa transkrypcji aktu urodzenia dziecka może powodować odpowiedzialność państwa za naruszenie Konwencji, ale jej skutki i brak ochrony przed negatywnymi konsekwencjami braku transkrypcji. Skutki te podlegać będą jednak ocenie w odrębnych indywidualnych postępowaniach, np. w związku z ewentualną odmową wydania dowodu tożsamości”. Postępowanie zakończone wyrokiem NSA z 28 lutego 2024 r. było zatem konsekwencją tej wzmianki NSA sprzed 4 lat, która miała stanowić tylko przykład, jednak skarżąca potraktowała ją jako zachętę do wystąpienia o dowód tożsamości uwzględniający „dwie matki”.

Wcześniej, wyrokiem z 6 lipca 2022 r. (sygn. akt II OSK 2376/19) Naczelny Sąd Administracyjny wydał analogiczny wyrok w odniesieniu do zamiaru wpisania do polskiego aktu urodzenia „dwóch ojców”, podtrzymując wyrok WSA w Warszawie z 8 stycznia 2019 r. (sygn. akt IV SA/Wa 2618/18), utrzymujący w mocy decyzję wojewody odmawiającą dokonania takiej transkrypcji. Instytut Ordo Iuris podkreślił wówczas, że „uzasadnienie wyroku odbiega jednak od ugruntowanej wykładni rt.. 18 dotyczącego ochrony tożsamości małżeństwa. Zdaniem NSA, z artykułu tego wynika, że małżeństwo kobiety i mężczyzny jest szczególnie chronione przez polskie prawo, jednak nie jest to jednoznaczne z konstytucyjną definicją małżeństwa”. Instytut Ordo Iuris przygotował opinię prawną na ten temat, w której przypomina, że przepis o szczególnej ochronie małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny został wprowadzony właśnie po to, aby zapobiec wdrożeniu do polskiego prawa regulacji nadających związkom jednopłciowym przywileje należne małżeństwom. Rok temu zapadł także podobny wyrok NSA z 27 lutego 2023 r. (sygn. akt II OSK 388/20), który również był komentowany przez Instytut Ordo Iuris, jako uczestnika postępowania.